มากให้ข้ามพ้นสงสาร ทรงยังพระสัทธรรม
ให้โชติช่วงแล้ว ให้มหาชนข้ามพ้นสาครไป
แล้วตลอดพระชนม์ชีพ พระองค์พร้อมทั้ง
พระสาวก ได้ประกาศพระธรรมวินัยให้
รุ่งโรจน์แล้วก็เสด็จดับขันธปรินิพพาน
เหมือนกองไปที่ลุกโพลงขึ้นแล้วก็ดับไป
พระฤทธิ์ พระยศ และจักรรัตนะที่ฝ่าพระ-
ยุคลบาททั้งหมดก็อันตรธานไปพร้อมกัน
เพราะสังขารทั้งปวง เป็นของว่างเปล่า มี
ความแปรปรวนไปเป็นธรรมดาแน่แท้.
จบทีปังกรกถา

โกณฑัญญกถาที่ 2

ก็ในกาลส่วนอื่นอีก เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้า พระนามว่า ทีปังกร เสด็จ
ดับขันธปรินิพพานล่วงแล้วหนึ่งอสงไขย พระศาสดาพระนามว่า โกณฑัญญะ
ก็ได้เสด็จอุบัติขึ้น แม้ศาสนาของพระผู้มีพระภาคเจ้านั้น ก็ได้มีสาวกสันนิบาต
(ประชุมพระสาวก) 3 ครั้ง การประชุมครั้งแรก มีพระสาวกมาประชุมประมาณ
แสนโกฏิ ครั้งที่สอง มีพระสาวกมาประชุมประมาณพันโกฏิ ครั้งที่สาม มี
พระสาวกมาประชุมเก้าสิบโกฏิ.

ครั้งนั้น พระโพธิสัตว์เป็นพระเจ้าจักรพรรดิ พระนามว่า วิชิตาวี
ได้ถวายมหาทานแก่หมู่ภิกษุมีพระพุทธเจ้าเป็นประมุขมีประมาณนับได้แสนโกฏิ
พระศาสดาได้พยากรณ์พระโพธิสัตว์ว่า จักเป็นพระพุทธเจ้าแล้วแสดงธรรม.
พระโพธิสัตว์นั้น ทรงสดับธรรมกถาของพระศาสดาแล้ว ทรงมอบราชสมบัติ
ออกผนวช (บวช) ทรงศึกษาพระไตรปิฎก ทรงให้สมาบัติ 8 และอภิญญา 5
ให้เกิดขึ้น มีฌานไม่เสื่อมแล้วทรงอุบัติขึ้นในพรหมโลก.
ก็พระนครของพระผู้มีพระภาคพุทธเจ้า พระนามว่า โกณฑัญญะ นั้น
ชื่อว่า รัมมวดี พระมหากษัตริย์ พระนามว่า สุนันทะ เป็นพระราชบิดา
พระนางเทวี พระนามว่า สุชาดา เป็นพระมารดา พระภัททเถระและสุภัททเถระ
เป็นอัครสาวก พระเถระนามว่า อนุทธะ เป็นพุทธุปัฏฐาก พระติสสาเถรี และ
พระอุปติสสาเถรี เป็นคู่อัครสาวิกา มีไม้ที่ตรัสรู้ชื่อว่า สาลกัลยาณี พระสรีระ
ของพระมหามุนีนั้นสูง 88 ศอก พระองค์มีพระชนมายุแสนปี.
จบโกณฑัญญกถา

มังคลกถาที่ 3

ในสมัยอื่นอีก เมื่อพระโกณฑัญญพุทธเจ้าปรินิพพานล่วงไปแล้ว
ประมาณหนึ่งอสงไขย ในกัปเดียวนั้นเอง มีพระพุทธเจ้าเสด็จอุบัติขึ้น 4
พระองค์ คือ พระมังคลพุทธเจ้า พระสุมนพุทธเจ้า พระเรวตพุทธเจ้า
และพระโสภิตพุทธเจ้า. ก็ในศาสนาของพระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามว่า มัง-
คละ มีสาวกมหาสันนิบาต 3 ครั้ง ในมหาสันนิบาต ครั้งที่หนึ่ง มีภิกษุมาประชุม